Duidelijke inzichten over eten in 'Eet mij'

“Eet mij” stond er op een klein cakeje dat Alice in wonderland vindt. Ze is zojuist in een konijnenhol gevallen en in een wereld terechtgekomen waarin niets meer is zoals het eerder was…

Net als Alice zijn we in de westerse samenleving met z’n allen door het konijnenhol gevallen. Sinds eind jaren 70 kwamen we in een wereld terecht die ons voorheen onbekend was, een wereld waar voedsel vrijwel overal en altijd makkelijk, goedkoop en in grote diversiteit verkrijgbaar is.

Bovenstaande is een stukje uit de inleiding van het onlangs uitgekomen boek ‘Eet mij’.

Eet mij

‘ Eet mij‘ is een boek van Asha ten Broeke en Ronald Veldhuizen. Asha studeerde psychologie, Ronald biologie. Asha is dik, Ronald is dun. Samen bestuderen en combineren ze oudere en de nieuwste inzichten en onderzoeken over eten, diëten en teveel eten. In het boek worden veel experimenten en onderzoeken met mensen en dieren beschreven en hieruit kun je –soms verrassende- inzichten krijgen in onze psychologie en gedrag.  Na elk hoofdstuk wordt ook beschreven waar je de (wetenschappelijke) onderzoeken terug kunt vinden.

De verschillen tussen Asha en Ronald waren de aanleiding of inspiratie voor hun onderzoek. Waarom is Asha dik en Ronald dun? Wij mensen zijn geen perfect afgestelde machines die precies de hoeveelheid energie nemen die ze nodig hebben. Tussen de vergelijking ‘calorieën in, calorieën uit’, zit een grillige waarheid: een mens. Een mens die er het beste van probeert te maken in ons voedselwonderland.

Oerbrein ziet lekkers

Vanuit evolutionair oogpunt is het niet zo vreemd dat we verlangen naar lekker eten. Vrijwel de gehele tijd dat er mensen op aarde rondlopen was er sprake van voedseltekorten. Bij het eten van zoet en vet voedsel licht ons brein op als een kerstboom!

De verslaving van chocolade

Een van de meest succesvolle combinaties van zoet en vet eten is ongetwijfeld chocolade: suiker, cacaoboter en melkvet. Onderzoekers zagen bij chocoladefans stukken brein oplichten die betrokken zijn bij zaken als motivatie, smaak en het deel waar dopamine, een stofje waar je een lekker gevoel van krijgt, wordt gemaakt. Voor de hersenen een uitgemaakte zaak: ik zie het, ik wil het, ik vind het lekker. Dit blijkt ook uit een onderzoek met ratten, die erg veel moeite doen voor een zoet en vet drankje. Ze werken er bijna net zo hard voor als voor cocaïne!
Om voor de hand liggende redenen kan dit onderzoek niet bij mensen worden gedaan, maar als het gaat om  zoet en vet eten zijn we in zekere zin junkies op zoek naar een ‘fix’.

Waarom we steeds meer willen eten

Voedselfabrikanten zouden gek zijn als ze die wetenschap niet zouden gebruiken. En juist het aanbod aan vette en calorierijke producten is de afgelopen tientallen jaren enorm gestegen. En ook het verslavende suiker in ‘gezonde’ producten blijft toenemen. Wist je bijvoorbeeld dat in een pot bietjes -volgens veel mensen een gezond product- al gauw 6 klontjes suiker zitten?

Er zijn meer factoren die ons meer laten eten. Ik beschrijf ze even in het kort. De uitgebreide uitleg en beschrijving van onderzoeken zijn in het boek te lezen.

1. Veel keuzes bieden. Neem drinkyoghurt: grote pakken, kleine pakjes, zes smaken en vijf merken. Soms met minder suiker, soms ook nog in het koelschap.
2. Vermeend goede kwaliteit wijn laat mensen langer aan tafel zitten in restaurants.
3. Je eet meer M&M’s als er meer kleurtjes in zitten (ook veel keuzemogelijkheid…).
4. Het aanbod van ongezonde voedingsmiddelen (snacks, koek, snoep) is disproportioneel toegenomen ten opzichte van beschikbare groenten en fruit. Het aantal mensen met overgewicht volgt dezelfde stijgende lijn…
5. Zaken die op ooghoogte naar ons lonken zijn moeilijker te weerstaan.
6. De verpakking bepaalt voor een groot deel wat een portie is. Je denkt misschien dat je 2 x zo lang over een zak van 300 gram chips doet als over een van 150 gram, maar wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het zo niet werkt!
7. Een voordeelverpakking is een permanente aanbieding en voor aanbiedingen zijn we erg gevoelig! Ook de kreet ‘maximaal 5 verpakkingen per klant’, werkt. De 5 nestelt zich in je brein en je koopt waarschijnlijk meer dan die ene verpakking die je oorspronkelijk wilde kopen.
8. De supermarkt is dol op kinderen. K3 popkorn en Dora-koekjes doen het dan ook erg goed. Ook reclame heeft invloed op kinderen die dan bij hun ouders gaan vragen.
9. Het halo-effect. We gaan een product meer waarderen als we het associëren met iets goeds. De fijne eigenschappen van spider man stralen als het ware uit over het product.
10. Een aantrekkelijke naam geven aan een product werkt ook op die manier: ‘sappige Italiaanse visfilet’ werkt beter dan het kale ‘visfilet’. Zelfs de aanduiding ‘biologisch’ heeft dat effect! Niet de voedingswaarde ,maar het goede, milieuvriendelijke imago van biologisch voedsel zorgt ervoor dat het ook het etiket ‘gezond’ opgeplakt krijgt.
11. Onze wilskracht, die als een spier die oververmoeid kan raken. Bij honger of na een drukke dag als we moe zijn is die spier niet meer zo sterk en laden we ons karretje voller.
12. Duurdere, luxere producten. Zelfverwennerij vervult een heel belangrijke psychologische functie. Het speelt in op de toenemende trend tot zelftraktatie. Steeds meer mensen hebben het gevoel dat ze zichzelf moeten belonen. De basis wordt al gelegd in de vroege kindertijd, een troostsnoepje. Voedsel krijgt een symbolische waarde, van liefde en genegenheid…

Vitamineparadox

Wist je dat mensen die dagelijks een multivitaminepil slikken –gemiddeld gezien- eerder doodgaan dan mensen die dit niet doen? Zou je

Vorig jaar verscheen een paper van psycholoog Chiou hierover:  als je iets goeds of gezonds doet zoals vitamines slikken of biologisch eten, ga je je op andere terreinen juist ongezonder gedragen… Uit onderzoek bleek dat deze mensen minder zin te hebben om te bewegen en meer zin in ongezond eten, etc.

Adviezen uit ‘Eet mij’

Hieronder een aantal adviezen en conclusies vanuit de onderzoeken in het boek ‘ Eet mij‘, die ik zelf erg ter harte neem en graag aan jullie mee wil geven:

1. Eet met aandacht, dan voel je je ook meer verzadigd achteraf.
2. Honger zit in je hersenen, niet alleen in je maag. Goed naar je lichaam luisteren werkt maar gedeeltelijk… Op regelmatige tijden eten voorkomt honger (je lichaam weet dan wanneer er eten komt) en eten van een klein bord geeft eerder het gevoel dat je verzadigd bent. Wat groter lijkt vult ook meer!
3. Dunne mensen zijn niet persé gezonder en dikke mensen niet altijd ongezond. Een dikker mens dat gezond eet is wat dat betreft beter af dan een dun en ongezond etend mens.
4. Er wordt veel bepaald door je aanleg. Eeneiige tweelingen zijn vaak verrassend gelijk in gewicht, ook al zijn ze niet in hetzelfde nest opgegroeid. Verrassend: er zijn mensen die honderd dagen lang 11 slagroomsoesjes teveel eten en toch maar vier kilo aankomen. In spieren!
5. Het wil niet zeggen dat je met ‘zuinig met vet’-genen ook persé zwaarlijvig wordt.
6. Verleidingen hebben invloed op ons eetgedrag… De grenzen van ons verzadigingsgevoel zijn op te rekken als de omgeving daar om vraagt.
7. Na streng lijnen komen de kilo’s er naderhand vaak met rente weer bij. Je lijf gaat zijn motor zuiniger afstellen. Ga nooit op dieet en stel jezelf geen onhaalbare doelen én zweer niet dat je nooit meer chocolade zult eten.
8. Het werkt vaak beter om de nadruk op gezond eten te leggen dan op afvallen.
9. Eén mars per dag meer eten dan je gebruikt aan brandstof? Binnen 5 jaar ben je 14 kilo zwaarder!
10. Je boft als je in de goede buurt woont, een flink inkomen hebt en hoogopgeleid bent. Je kennis over voeding, intellectuele bagage,  winkelaanbod of snackbars in je buurt, sportvoorzieningen, financiële mogelijkheden voor bijvoorbeeld sportschoenen en relatief duur fruit zijn van invloed om maar wat te noemen.
11. Een maagverkleining is géén gemakkelijk wondermiddel. Het is een sluiproute om ons lijf en geest voor de gek te houden zodat de nare effecten van een zwaar dieet niet zo erg meer lijken en de haast onmenselijke wilskracht niet nodig is.
12. Gelukkig zijn er ook wetenschappers die zich richten op de manieren waarop we onze omgeving zo kunnen veranderen dat niet dik worden een stuk gemakkelijker wordt.

Het andere overgewichtsprobleem

Stigma’s en vooroordelen. In ‘Eet mij’ worden er een aantal pijnlijk beschreven. Bijvoorbeeld: waarom verdienen dikke vrouwen minder dan dunne en is dat bij mannen precies andersom?
De boodschap is duidelijk: overgewicht is slecht en ondergewicht de norm. De ironie is echter dat ondergewicht medisch gezien meer gezondheidsrisico’s met zich meebrengt dan overgewicht. Onderzoekers benadrukken bovendien dat gevaren van obesitas niet zozeer komen door obesitas an sich, maar door een ongezonde levensstijl. Het is belangrijk om dat onderscheid te maken!

Wat nu? Leef het gezondste leven waar je van kunt genieten!
En als je iets aan je gewicht wilt doen? Bedenk eerst: “do no harm”, oftwel: “Ik zal geen schade doen”.

Kun jij je redden in voedselwonderland?