Melk ongezond? Het vervolg!

Melk is zeker niet wat het Voedingscentrum en de media propageren. Melk is absoluut niet noodzakelijk.

Een stukje evolutieleer

Ongeveer 73.000 jaar geleden zorgde een uitbarsting van de vulkaan Toba op Sumatra voor de laatste vulkanische winter die de aarde gekend heeft. De enige groep homo sapiens die dit overleefd heeft, bevond zich in Afrika. Kenia/Tanzania om precies te zijn. Van deze overlevenden stamt de hele wereldbevolking af. Tenminste, dat is de meest gangbare theorie. Maar de wetenschappers zijn het er nog altijd niet helemaal over eens. Wetenschap is immers altijd in ontwikkeling.

Van de groep overlevenden besloot een aantal om het oosten op te zoeken. Weer een andere groep trok naar het noorden, weg van de evenaar. Deze laatste groep noem ik voor het gemak de oer-Europeanen. Naarmate deze oer-Europeanen steeds noordelijker gelegen gebieden bereikten, nam de hoeveelheid zonlicht  af en daarmee ook de hoeveelheid vitamine D die ze konden aanmaken onder invloed van zonlicht.

Vitamine D is onder andere nodig voor de calciumhuishouding en dus voor de botten. Om toch zoveel mogelijk zonlicht op te kunnen nemen moest de huid lichter zijn. Maar hoe noordelijker, hoe minder effectief zonlicht er was, hoe minder vitamine D en hoe slechter de botten. Het geboortekanaal van een vrouw bestaat voornamelijk uit botten. De misvormde botten zorgden tijdens de bevalling voor sterfte van moeder en kind. De aannames zijn dat toen een groot deel van de oer-Europeanen gestorven is.

Melk in de evolutie

Gelukkig was de redding nabij, want ongeveer tienduizend jaar geleden begon de oer-Europeaan met landbouw en veehouderij. Ze dronken de melk van hun vee, ook koemelk dus. Alleen de mensen die in staat waren lactose op te nemen en zo ook de calcium en vitamine D uit de melk, hebben overleefd. Deze mensen hadden het lactase-persistentie-gen. Dit gen ligt in de buurt van het gen voor blauwe ogen, het gen voor een lichte huid en het gen voor blond haar, en die vier werken samen. Het is geen toeval dat Scandinaviërs blond haar en blauwe ogen hebben!

Maar nu zijn we enkele duizenden jaren verder. Ik heb geen koe in mijn tuin staan. Jij wel? De melk die de oer-Europeaan toen dronk, was een hele andere melk dan de melk van de moderne koe. Er is geen vergelijking. Die melk was echt niet gepasteuriseerd, gehomogeniseerd of gesteriliseerd. Die melk kwam niet van koeien die soja of maïs aten. Die melk was melk die de oer-Europeaan kon gebruiken en ook echt nodig had voor overleving.

De band die de mens vroeger had met zijn koeien, is verdwenen. Nederlandse melk wordt geëxporteerd en in de Nederlandse supermarkt vind je Duitse melk. Moet je dan maar rauwe melk drinken? Ik weet het niet. Misschien is dat wel de minst slechte optie. Er zijn immers nomadenstammen die zo ongeveer leven op rauwe melk. Maar dan moet je echt wel biologische melk hebben van koeien die lekker kunnen grazen in de wei, zoals het hoort.

Vitamine D

Hoewel rauwe melk dichterbij de natuur is, zijn er wel risico’s aan verbonden. Pasteuriseren en steriliseren zijn natuurlijk bedoeld om mogelijke ziekteverwekkers uit te roeien. Uit onderzoek is wel gebleken dat kinderen die op een boerderij leven en rauwe melk drinken, minder last hebben van allergieën.

Hoe dan ook, rauwe melk koop je niet zomaar in de supermarkt. En ja, we leven nog steeds best wel noordelijk. Dus vitamine D blijft een probleem. Voeding (zalm, makreel, haring, eieren) helpt, maar is niet voldoende. Volgens vele experts zijn de adviezen van het Voedingscentrum veel te laag. Tien microgram per dag is ‘de max’, maar volgens dit artikel zou 50 microgram veel juister zijn. Maar dat is een andere discussie.

Gefermenteerde melkproducten

Yoghurt, kwark, crème fraîche, kefir, biogarde etcetera behoren tot de groep gefermenteerde melkproducten. Eigenlijk is het gewoon rotte melk of room. Dat klinkt misschien een beetje onsmakelijk, maar het is wat het is. Er zijn bacteriën (lactobacillen) bij gekomen of gedaan en die zijn aan de slag gegaan met de lactose. De bacteriën breken de lactose af waarbij melkzuur ontstaat.

Doordat de melk zuurder wordt, verandert de structuur van de eiwitten die erin zitten. Dat zorgt voor een klonterige substantie. Vandaar dat oude melk zuur smaakt en klonterig is. Een bedorven pak melk gooi je weg, maar yoghurt wil je wel drinken. Eigenlijk best raar, als je het zo bekijkt. Yoghurt uit een pak is meestal geen klonterig geheel, maar een glad mengsel. Kun je nagaan hoeveel chemische bewerkingen de melk heeft moeten ondergaan om zo mooi uit een pak te kunnen stromen?

De bacteriën in yoghurt zouden kunnen werken als probiotica, maar hoeveel zouden er nog in leven zijn na alle chemische bewerkingen en nadat ze door je maag zijn geweest met een veel zuurder milieu? Ja, dat is een erg suggestieve vraag, maar denk er maar eens over na. Je maagzuur is bedoeld om indringers te vernietigen.

Wetenschappelijke bewijzen geven ook geen uitsluitsel. Het ene onderzoek zegt dat de bacteriën in yoghurt de vertering verbeteren, maar weer een ander onderzoek ondersteunt dit niet. Het is wel zo dat het fermenteren van melk de hoeveelheid lactose verminderd. Het voert iets te ver door om het ook te gaan hebben over de verschillende bacteriestammen en over linksdraaiend en rechtsdraaiend, maar ook dit speelt een rol. Mijn conclusie is dat gefermenteerde (verse) melkproducten beter of minder ongezond zijn dan gewone halfvolle melk bijvoorbeeld.

Kefir

Kefir is een bijzondere in het rijtje van gefermenteerde melkproducten. Het staat voornamelijk bekend als licht alcoholische melkdrankje. Melkkefir is rijk aan probiotica, vitamines en mineralen en daarmee eigenlijk best een gezonde drank. De hoeveelheid alcohol is niet bijzonder hoog, namelijk 0,06 – 3%. Dit is afhankelijk van de duur van het fermentatieproces: hoe langer dit duurt, hoe meer alcohol erin zit. Kefir wordt gemaakt van/door kefirkorrels. De bacteriën in de korrels verteren de melksuikers, waardoor een licht-zure smaak ontstaat. Deze korrels kun je toevoegen aan melk van elk dier of zelfs aan kokosmelk of amandelmelk.

En wat nu?

Of je wel of geen melk drinkt, hangt natuurlijk op de eerste plaats af van of je lactose kunt verteren of niet. En als je het kunt verteren, wordt lactose afgebroken tot glucose en galactose, oftewel er moet insuline vrijkomen. Insuline is niet alleen een hormoon dat je glucosehuishouding reguleert, maar ook je vetaanmaak stimuleert. Daarnaast blijft de hoeveelheid caseïne in koemelk blijft te hoog voor de mens. Dus ja, what to do?

Ik zal absoluut niet zeggen dat je nooit meer melk mag drinken. Een glas melk zal zeker niet alle calcium uit je botten zuigen, maar geniet met mate. Een cappuccino vind ik ook gewoon erg lekker en dat geldt ook voor een blokje oude kaas. Maar gefermenteerde melkproducten genieten wat mij betreft de voorkeur boven ‘gewone’ drinkmelk. Maar ja, het blijft koemelk, iets wat niet (meer) geschikt is voor het menselijk lichaam.

Je hebt kunnen lezen wat melk doet in mijn vorige artikel. Dus je kunt nu een weloverwogen keus maken. Feit is dat de een anders reageert op melk dan de ander. Wel is het duidelijk dat voor heel veel mensen, mijzelf incluis, het stoppen met melk een vorm van gezondheidswinst oplevert.

Als er morgen een onderzoek gepubliceerd zou worden gebaseerd op 100.000 ‘negroïde’ mensen met de conclusie: Dagelijkse consumptie van twee glazen halfvolle melk veroorzaakt geen hoofdpijn!, zou ik zeggen: “Dat is leuk, maar bij mij dus wel.” Geen enkel wetenschappelijk bewijs kan jouw persoonlijke ervaring weerleggen. Dus ik zou zeggen: test het uit en ga een maandje melkloos!

Wetenschappelijk bewijs

De wetenschappelijke bewijzen over bovenstaand schrijven zijn niet sluitend. Wat mij opgevallen is, is dat artsen veel doen wat niet wetenschappelijk bewezen is, maar wat algemeen gebruik is geworden door jarenlange ervaring. En dan heb ik het ook over medicamenteuze interventies.

Zo kun je in de NHG-standaard Acne lezen dat voeding niks te maken heeft met acne. Lees je verder, dan blijkt dat deze conclusie gebaseerd is op het weinige onderzoek dat hiernaar verricht is. Maar behandeling met een agressief middel als tretinoïne is wel prima. Maar wanneer je dat onder de loep neemt, blijkt de keuze voor dit middel vooral te berusten op ervaring en een relatief lagere prijs. Hoe het precies werkt, is onbekend, maar het is in ieder geval beter dan placebo. Naar de oorzaak van de klacht wordt echter niet gekeken.

Medicatie met alle bijbehorende bijwerkingen wordt relatief gemakkelijk voorgeschreven, ook wanneer bewezen is dat het niet werkt of niet bewezen is dat het werkt. Maar wanneer het om een voedingsinterventie gaat, wordt er ineens heel kritisch naar een onderzoek gekeken.

Jammer is dat, maar dat verklaart misschien wel waarom onderstaande artikelen door ernstige critici als niet bruikbaar zouden kunnen worden bestempeld.

Literatuur:

• Fenton TR, Eliasziw M, Lyon AW, Tough SC, Hanley DA. Meta-analysis of the quantity of calcium excretion associated with the net acid excretion of the modern diet under the acid-ash diet hypothesis. Am J Clin Nutr. 2008 Oct;88(4):1159-66.
• Feskanich D, Willett WC, Stampfer MJ, Colditz GA. Milk, dietary calcium, and bone fractures in women: a 12-year prospective study. Am J Public Health. 1997 Jun;87(6):992-7.
• Feskanich D, Willett WC, Colditz GA. Calcium, vitamin D, milk consumption, and hip fractures: a prospective study among postmenopausal women. Am J Clin Nutr. 2003 Feb;77(2):504-11.
• Tseng M, Breslow RA, Graubard BI, Ziegler RG. Dairy, calcium, and vitamin D intakes and prostate cancer risk in the National Health and Nutrition Examination Epidemiologic Follow-up Study cohort. Am J Clin Nutr. 2005 May;81(5):1147-54.
• Huncharek M, Muscat J, Kupelnick B. Colorectal cancer risk and dietary intake of calcium, vitamin D, and dairy products: a meta-analysis of 26,335 cases from 60 observational studies. Nutr Cancer. 2009;61(1):47-69.
• Brannon PM, Carpenter TO, Fernandez JR, Gilsanz V, Gould JB, Hall KE, Hui SL, Lupton JR, Mennella J, Miller NJ, Osganian SK, Sellmeyer DE, Suchy FJ, Wolf MA. NIH Consensus Development Conference Statement: Lactose Intolerance and Health. NIH Consens State Sci Statements. 2010 Feb 24;27(2).
• Bartley J, McGlashan SR. Does milk increase mucus production? Med Hypotheses. 2010 Apr;74(4):732-4.
• Luopajärvi K, Savilahti E, Virtanen SM, Ilonen J, Knip M, Akerblom HK, Vaarala O. Enhanced levels of cow’s milk antibodies in infancy in children who develop type 1 diabetes later in childhood. Pediatr Diabetes. 2008 Oct;9(5):434-41.
• El-Hodhod MA, Younis NT, Zaitoun YA, Daoud SD. Cow’s milk allergy related pediatric constipation: Appropriate time of milk tolerance. Pediatr Allergy Immunol. 2009 Jun 25.
• Rona, RJ. (2007). The prevalence of food allergy: a meta-analysis. J Allergy Clin Immunol, 120(3):638-46.
• Debarry, J. (2007). Acinetobacter lwoffii and Lactococcus lactis strains isolated from farm cowsheds possess strong allergy-protective properties. J Allergy Clin Immunol, 119(6):1514-21.
• Radon, K. (2004). Farming exposure in childhood, exposure to markers of infections and the development of atopy in rural subjects. Clin Exp Allergy, 34(8):1178-83.
• Elliott R.B, Harris D.P, Hill J.P, Bibby N.J, Wasmuth H.E, (1999). Type I (insulin-dependent) diabetes mellitus and cow milk: casein variant consumption. Diabetologia. 42(3), 292-6.
• Laugesen M, Elliott R, (2003). Ischaemic heart disease, Type 1 diabetes, and cow milk A1 beta-casein. N Z Med J. 116(1168), U295.
• Zoghbi S, Trompette A, Claustre J, El Homsi M, Garzon J, Jourdan G, et al. (2006). beta-Casomorphin-7 regulates the secretion and expression of gastrointestinal mucins through a mu-opioid pathway. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 290(6), G1105-13.