KOUD? Eet je warm! Verwarmend voedsel voor de winter

Het is volop herfst, de bladeren vallen van de bomen. De natuur trekt zich langzaam terug naar de kern. Binnenkort breekt de winter aan; de periode waarin alles weer tot rust komt. Planten en bomen slaan hun energie op in wortels en zaden totdat de tijd van groei en bloei weer aanbreekt. Dieren krijgen een dikke vacht waarmee ze zichzelf tegen de kou te beschermen of houden een winterslaap.
De wereld om ons heen koelt af en net als de natuur keren wij als mens meer (letterlijk en figuurlijk) naar binnen rond deze tijd van het jaar.  Ons bloed wordt dikker en stroomt langzamer, zodat belangrijke voedingsstoffen langer in ons lichaam kunnen blijven. Zo kunnen we de energie (en dus ook warmte) langer vasthouden. Door het eten van verwarmend voedsel kunnen we dit proces een handje helpen en blijven we lekker warm in de winter!

Interne kachel opstoken

Nu het aan de buitenkant kouder wordt, moeten wij de warmte ergens anders vandaan halen. Een dikke trui, wanten en een muts kunnen daarbij helpen, maar we kunnen de warmte ook van binnenuit creëren. Bepaalde voedingsmiddelen kunnen ons interne kacheltje flink opstoken.

Verwarmend voedsel verbetert de circulatie, geeft je energie en houdt je,  zoals de naam al doet vermoeden, warm. Daarnaast zijn ze een bron van voedingsstoffen die je immuunsysteem ondersteunen en je geest kalmeren. Verwarmend eten is niet alleen goed voor de koukleumen, maar ook voor iedereen die zich moe of wat neerslachtig voelt, last heeft van concentratieverlies en vatbaar is voor infecties.

Wintergroenten

De natuur heeft het mooi geregeld. Als je kiest voor wintergroenten (groenten die de vorst kunnen doorstaan), dan kies je automatisch al voor voeding die op dat moment heel geschikt is voor je lichaam. De meeste wintergroenten doen er langer over om te groeien dan zomergroenten. Hoe langer het duurt voordat een groente volgroeid is, hoe groter de verwarmende werking ervan.

Biologisch

Groenten die snel geoogst zijn bevatten veel water, waardoor ze verkoelend werken. Mede vanuit die optiek is het beter om voor biologische groenten te kiezen. Biologisch gekweekte groenten krijgen meer de tijd om te rijpen en warmte op te nemen. Het gaat dus niet alleen om wat je eet, maar ook om de kwaliteit ervan. Kies dus bewust je groenten uit, als je warm de winter door wilt gaan.

Chinese voedingsleer

In China is het thermische effect van voeding al duizenden jaren bekend. In de Chinese voedingsleer gaat het niet zo zeer om calorieën, maar zijn de voedingsmiddelen ingedeeld naar hun thermische werking. Er zijn hete, warme, neutrale, verfrissende en koude voedingsmiddelen. Neem bijvoorbeeld een rode peper. Als je deze vastpakt is deze niet heet, maar wanneer je er een eet heeft het wel een verwarmend effect. De rode peper heeft zogezegd een hoge energetische temperatuur en valt dus onder verwarmend voedsel.

Yin-yang

Verwarmende producten brengen onze organen in beweging, zetten (afval)stoffen om in andere producten en verwarmen ons lichaam. Verkoelende producten brengen onze organen tot rust en verkoelen het lichaam. Binnen de Chinese voedingsleer spreekt men ook wel van ‘yin’, waarmee men doelt op kou, en  ‘yang’, waarmee men doelt op warm.

Wanneer je (als koukleum) in de winter (wat yin is), veel yin (verkoelende) voedingsmiddelen eet, raak je uit balans. Verkoelende voedingsmiddelen onttrekken warmte en energie uit het lichaam, dat hiermee wordt blootgesteld aan infecties en virussen.

Beperk daarom het eten/drinken van:

• Vers fruit, met name citrus en tropisch fruit
• Salades, rauwe groenten zoals komkommer en tomaat
• Yoghurt
• Mineraal water
• Alcohol (verwarmt in eerste instantie maar daarna heb je het nog kouder)
• Augurken

Yang (verwarmend) voeding kan je juist helpen in evenwicht te komen, waardoor je beter in staat bent de kou het hoofd te bieden.

Verwarmende voedingsmiddelen

Wat werkt nu precies verwarmend, naast de stelregel van biologisch geteeld? Grofweg geldt dat alles met een scherpe, pittige en zoete smaak een verwarmende werking heeft. Verwarmende voedingsmiddelen zijn vaak droog, klein, rood of oranje van kleur. Denk bijvoorbeeld aan rode paprika en pompoen, peper, kaneel en nootmuskaat.

Een wat uitgebreidere lijst lees je hieronder.

• Verwarmende groenten

Groenten die je een handje kunnen helpen om de kou te trotseren zijn: zoete groenten zoals yam/zoete aardappelen, ui, prei, koolraap, pastinaak, paprika, knolraap, venkel, koolsoorten, spruiten.

• Kruiden en specerijen

Er zijn veel specerijen en kruiden die je kunt toevoegen aan je maaltijd om je op temperatuur te brengen: peperkorrels, mosterdzaad, cayenne, kaneel, gemberwortel, rozemarijn, chilipeper, steranijs, komijn, kaneel, marjolein, kruidnagel thijm, rozemarijn, peterselie, jeneverbes, kerrie, laurier, koriander, bieslook, dille, basilicum, vanille, nootmuskaat, venkelzaad, laurier, oregano, sesamzaad, knoflook.

Veel van deze specerijen ondersteunen ook de spijsvertering!

• Verwarmend fruit

Vanwege het yin-aspect doen koukleumen er in de winter verstandig aan minder fruit te eten.  Met name citrusvruchten werken verfrissend. Vruchten die wel een verwarmende werking hebben zijn bijvoorbeeld: kersen, nectarines, perziken, pruimen, gedroogd fruit.

Ook is het mogelijk om fruit in de winter meer yang te maken. Denk aan warme appeltjes met kaneel of stoofpeertjes. Specerijen zoals kaneel, kruidnagel(poeder), kardemom en gember(poeder) neutraliseren de afkoelende werking van fruit.

• Noten, zaden en granen

Noten, granen en zaden zijn heel gezond. Onder de categorie verwarmend, vallen: boekweit, gierst, zoete rijst, haver, amaranth, quinoa, kastanjes, pistachenote, sesamzaad, walnoten, pijnboompitten.

• Dierlijke producten

Veel dierlijke producten vallen onder de noemer ‘verwarmend’. Denk aan (vette) vis zoals haring, ansjovis, baars, garnaal, zalm, kreeft, mossel, tonijn en sardines. Maar ook aan kip, kalkoen, lamsvlees, wild en eieren. Neem kleine hoeveelheden en kies voor duurzame producen die hormoon- en antibioticum vrij zijn.

Nog enkele verwarmende tips

• Start de dag met een warm ontbijt. Eet bijvoorbeeld een kommetje havermout met gedroogd fruit.
• Door de bereiding kan de thermische werking van eten veranderen. Bakken, braden, stoven en smoren en het toevoegen van kruiden en specerijen maken eten meer verwarmend. Zo is een peer verkoelend, maar een stoofpeer bereid met onder meer kruidnagel heeft een verwarmende werking.
• Eet voldoende om de stofwisseling op gang te houden.
• Houd je nieren warm. Deze zitten aan de zijkanten (a/d achterkant) vlak onder je ribbenkast. Volgens de traditionele Chinese geneeskunde zijn de nieren de houder van de ‘chi’ (fundamentele levensenergie) van het menselijk lichaam. De nieren zijn gerelateerd aan het winterelement Yin (water) en hebben in de winter extra aandacht nodig. Naast warmte is ook rust belangrijk voor de revitalisering van de nieren. De winter is een goed moment om naar binnen te kijken en dingen te ondernemen die je helpen verbinden met je innerlijke zelf, zoals meditatie of schrijven. Dit soort activiteiten ondersteunen de nierenergie.
• Let op je ademhaling. Zorg voor een lange diepe ademhaling en daarmee voor meer zuurstof. Zuurstof heb je nodig voor energie (en warmte).
• Vermijd diepvriesproducten. Ook als je deze opwarmt, houden ze een koude energie

Wil je meer tips, recepten en achtergrondinformatie over verwarmend eten, dan is het culinaire gezondheidsboek van Irene Lelieveld ‘ Koud? Eet je warm!’ een aanrader!

Hoe houd jij jezelf warm in de winter?