Vrije radicalen: je kunt niet met ze, maar ook niet zonder ze

Zoals je weet heeft ons lichaam zuurstof nodig. We ademen het in met iedere ademteug. We gebruiken het bij iedere beweging, zelfs bij het knipperen van je ogen. Hoewel zuurstof noodzakelijk is voor het leven, zorgt het voor iets waar we niet altijd op zitten te wachten: vrije radicalen.

Vrije radicalen horen dus gewoon bij het leven, je kunt er niet omheen. Als deze vrije radicalen hun gang zouden kunnen gaan in ons lichaam, zou er niet veel van overblijven. Een vrije radicaal is iets wat niet compleet is. Het is energetisch niet in balans, omdat het een elektron mist.

Op zoek naar wat er mist

De natuur, ook ons lichaam, wil altijd in balans zijn. Daarom gaat deze vrije radicaal op zoek naar dat missende elektron. Het rukt deze uit bijvoorbeeld een celmembraan, waardoor deze stuk kan gaan. Door vrije radicalen kan DNA beschadigd worden: cellen, weefsels, het hele lichaam.

Een vrije radicaal kun je vergelijken met een gewetenloze single, die relaties stuk probeert te maken. Maar als die vrije

Antioxidanten tegen vrije radicalen

Als deze kettingreactie bij iedere normale beweging in gang gezet zou worden en ongebreideld door zou kunnen gaan, zou dat niet bepaald bevorderlijk zijn voor de gezondheid. Daarom heeft het lichaam een eigen voorraad aan helpers: stoffen die vrije radicalen neutraliseren. Dit zijn antioxidanten.  Oxide is de chemische naam van zuurstof. Deze antioxidanten voorkomen dus de negatieve kettingreactie die reacties met zuurstof in gang zetten.

Als je een appel doormidden snijdt en op het aanrecht legt, wordt de appel na niet al te lange tijd bruin onder invloed van zuurstof. Oxideren is eigenlijk gewoon roesten, oud worden. Doe je een beetje citroensap (vitamine C) op de appel, dan gebeurt dit niet. Vitamine C is een antioxidant.

We hebben heel veel lichaamseigen antioxidanten. Glutathion is de belangrijkste voor onze cellen. Urinezuur is voor onze spieren en cholesterol is voor vetten. En er zijn er nog veel meer. Zo zie je dat stoffen, waarvan iedereen denkt dat ze schadelijk zijn voor de gezondheid, toch hun functie hebben in het lichaam. Ons lichaam zit geniaal in elkaar. Niets is voor niets.

Het nut van vrije radicalen

Vrije radicalen zijn er niet voor niets. Ons immuunsysteem gebruikt vrije radicalen om indringers te vernietigen. In ons lichaam heerst een balans tussen vrije radicalen, lichaamseigen antioxidanten en antioxidanten uit voeding (o.a. alle bessen). Vitamine C uit voeding beschermt de waterige substanties in ons lichaam. Vitamine E beschermt vetzuren. Vitamine C en E zijn slechts twee voorbeelden van het leger aan antioxidanten dat groente en fruit en andere voedingsmiddelen herbergen. Dit is de ideale situatie, maar de realiteit is anders.

Vrije radicalen in de omgeving

De vrije radicalen die een normaal functionerend lichaam maakt, worden gebruikt door het immuunsysteem of geneutraliseerd door antioxidanten uit het lichaam of uit voeding. Dit is in balans, maar deze balans wordt verstoord door alle andere stoffen die we binnen krijgen die ook vrije radicalen vormen.

Luchtvervuiling, sigarettenrook, schoonmaakmiddelen en bestrijdingsmiddelen zijn hier voorbeelden van. Daarnaast kun je ook heel goed zelf vrije radicalen maken door de manier waarop je je voeding bereidt.

Onverzadigde vetten en vrije radicalen

Onverzadigde vetten bestaan uit lange vetzuurketens met één of meer plekken om zich aan een andere stof te binden. Ze kunnen dus erg reageren met hun omgeving. Dit geeft ze de eigenschap dat ze multi-inzetbaar zijn. Dit is in principe een positieve eigenschap, maar dit zorgt er ook voor dat ze erg gevoelig zijn voor licht, hitte en zuurstof. Onder invloed van licht, hitte en zuurstof kan een onverzadigd vetzuur een vrije radicaal worden.

Laten we dit even concreet maken. Olijfolie bestaat voornamelijk uit onverzadigde vetzuren. Als je olijfolie boven de 150-200⁰C verhit, verandert de chemische structuur en worden vrije radicalen gevormd. Bij meervoudig onverzadigde vetten als zonnebloemolie, lijnzaadolie, sojaolie en alle andere plantaardige oliën leiden lagere temperatuur al tot de vorming van vrije radicalen. Deze oliën zijn dan ook eigenlijk niet geschikt voor verhitting. Kokosolie, roomboter en andere verzadigde vetten kunnen wel hiervoor worden gebruikt.

Deze oliën zijn ook erg gevoelig voor licht. Vandaar dat ze in donkere flessen (horen te) zitten. Als een kleurloze fles met plantaardige oliën vrolijk onder de felle lampen van een supermarkt staat, is de kans heel groot dat het een fles vrije radicalen is.

Conclusie

Vrije radicalen horen niet alleen bij het leven, ze zijn zelfs nodig voor het leven. Antioxidanten in ons lichaam en uit onze voeding helpen ons lichaam om het overschot aan vrije radicalen te neutraliseren. Dit is ideaal gezien in balans.

Onze omgeving zorgt ervoor dat ons lichaam meer vrije radicalen aanmaakt dan het kan neutraliseren. Dit hebben we voor een redelijk groot gedeelte in eigen hand: biologische groente en fruit, niet roken, natuurlijke schoonmaakmiddelen, etc. Daarnaast zou je oliën die erg gevoelig zijn voor licht, hitte en zuurstof niet moeten verhitten en moeten bewaren in een donkere fles.

Naast het vermijden van zaken die vrije radicalen veroorzaken is het van belang voldoende antioxidanten te eten en drinken in de vorm van groente en fruit, groene thee en kruiden. Ook in vlees, vis en zeevruchten zijn antioxidanten te vinden.

Wist jij dit al over vrije radicalen?