Spiritueel Daten

Overgangsklachten komen vaak voor. Zeker 20% van alle vrouwen ervaart ernstige overgangsklachten. De klachten zijn dan zo erg dat zij het normaal functioneren bijvoorbeeld in werk, relatie en gezin in de weg staan. Overgangsklachten blijken een zeer belangrijke reden van ziekmeldingen bij vrouwen tussen 40 en 60 jaar. De helft van alle vrouwen heeft al opvliegers voordat de laatste menstruatie is opgetreden. 10% van alle 38-jarige vrouwen heeft opvliegers en 9% van alle 71-jarige vrouwen heeft nog steeds opvliegers.

Hormoontherapie bij overgangsklachten

Vrouwen met ernstige overgangsklachten ondervinden meestal niet genoeg verlichting met veranderingen in leefstijl, voeding en complementaire therapieën. Voor hen kan (tijdelijk) hormoontherapie een uitkomst zijn. Hormoontherapie heeft voor veel mensen een negatieve bijklank. Ook waarschuwen veel (huis)artsen voor de gevaren van hormoontherapie. In dit artikel wordt door Barbara Havenith van Vrouwenpoli Boxmeer uitgelegd wat hormoontherapie is, wat de voordelen en de nadelen zijn en of er mogelijke schadelijke effecten zijn als hormoontherapie langdurig gebruikt wordt. Er wordt ook uitgelegd wat het verschil is tussen de reguliere hormoontherapie en zogenaamde bio-identieke hormoontherapie.

Nederland is het Europese land waar hormoontherapie voor overgangsklachten het minst wordt voorgeschreven. Minder dan 5% van alle vrouwen krijgt op enige tijd hormoontherapie voorgeschreven. Minder dan 1% van alle Nederlandse vrouwen gebruikt hormoontherapie bij overgangsklachten langer dan 1 jaar. Nederland is het Westers land waar procentueel het laagste aantal vrouwen hormoontherapie tegen overgangsklachten gebruikt. Dit staat in schril contrast met het gegeven dat in Nederland in vergelijking met de rest van de wereld het hoogste aantal vrouwen de ‘pil’ gebruikt als anticonceptiemiddel.

Twee soorten hormonen

Om overgangsklachten effectief te bestrijden met hormoontherapie worden 2 soorten hormonen tegelijkertijd ingezet. Estradiol (Oestradiol is hetzelfde) en Progesteron. Estradiol is het werkzame hormoon, dit is hét vrouwelijke hormoon. Progesteron is tegelijkertijd nodig om het baarmoederslijmvlies te beschermen tegen overmatige aangroeien. Als de groei van baarmoederslijmvlies niet wordt tegengegaan met progesteron kunnen hevige en onvoorspelbare bloedingen ontstaan en in het ergste geval kan baarmoederkanker ontstaan. Er is één uitzondering waarbij progesteron niet nodig is, dat is bij vrouwen die geen baarmoeder meer hebben. Beide hormonen worden door vrouwen zelf gemaakt in de vruchtbare levensfase. Als een eiblaasje groeit en zich ontwikkelt wordt estradiol gemaakt, dit hormoon maak je gedurende de hele cyclus. Progesteron wordt gemaakt tijdens de tweede cyclushelft.

Bio-identieke hormonen

In de in apotheken verkrijgbare middelen tegen overgangsklachten zit altijd estradiol. Dit is het bio-identieke hormoon, het ziet er precies hetzelfde uit als het estradiol dat vrouwen zelf maken in een cyclus. Het wordt ook wel 17β-estradiol genoemd. Daarnaast zit er in die middelen vaak een progestageen. Progestagenen zijn synthetische hormonen die werken zoals progesteron, maar ze zijn niet bio-identiek. In middelen tegen de overgang zit nooit bio-identieke progesteron. Dit heeft te maken met patenten die worden gegeven aan de farmaceutische industrie. Middelen die bio-identiek zijn, dat wil zeggen dat ze in de natuur voorkomen, kunnen niet gepatenteerd worden.

Overgangshormonen kunnen in Nederland op twee manieren worden voorgeschreven;

1. om via de mond te nemen: pil
2. om via de huid toe te dienen: pleister of gel

Het voordeel van pillen is dat het estradiol en het progestageen gecombineerd kunnen worden. Dan moet er elke dag een pilletje geslikt worden. Er bestaan geen pillen die estradiol combineren met bio-identiek progesteron. Progesteron is wel in Nederlandse apotheken verkrijgbaar als pil, om te slikken of om vaginaal te gebruiken. Het voordeel van een hormoonpleister is dat het hormoon via de huid wordt toegediend. Op die manier komt het hormoon estradiol direct in het bloed terecht en het wordt dan getransporteerd naar de plekken waar het moet werken, de hormoonreceptoren bijvoorbeeld in het temperatuurscentrum diep in de hersenen. (Ontregeling van het temperatuurscentrum, je thermostaat, zorgt voor opvliegers.) Hormonen die je slikt komen van de darm eerst in de lever terecht. De lever zal bij deze eerste doorgang van estradiol ongeveer 95% van de hoeveelheid hormoon afbreken, de overige 5% worden via het bloed verspreid. De hoeveelheid hormoon die je binnenkrijgt via een hormoonpleister bedraagt ongeveer 5% van de hoeveelheid die nodig is wanneer je het slikt. Dit gaat op voor het werkzame hormoon estradiol. Als je estradiol via een pleister toedient moet daarnaast altijd ook progesteron worden gebruikt. Progesteron kan geslikt worden of vaginaal worden gebruikt. Hormoongel met estradiol is in Nederlandse apotheken niet verkrijgbaar, maar wel verkrijgbaar in apotheken in de buurlanden Duitsland en België.

Continue of Sequentieel

Als de hormonen estradiol en progesteron/progestageen gecombineerd worden kan dat op twee manieren; 14 dagen progesteron erbij en 14 dagen niet, dan volgt er een bloeding in de dagen dat progesteron niet genomen wordt. Dit is de beste manier als de menopauze, de laatste menstruatie, minder dan 1 jaar geleden plaatsvond. Dit heet sequentieel. De tweede manier is beide hormonen continu nemen. Dan treden er geen bloedingen op en dat is ook niet nodig. Dit is de beste manier als de menopauze langer dan 1 jaar geleden optrad. Soms kan er in de eerste maanden van continu gebruik spotting, een lichte bloeding gedurende enkele dagen, optreden. Dit is niet verontrustend. Het verdwijnt meestal binnen 6 maanden.

Voordelen van hormoontherapie

Het belangrijkste voordeel is dat overgangsklachten bijna altijd binnen 2-4 weken volledig verdwijnen. Opvliegers stoppen, maar ook niet-typische overgangsklachten als gewrichtsklachten, hartkloppingen, stemmingswisselingen enz. verdwijnen meestal snel. De kans op osteoporose, ernstige botontkalking wordt lager. Het proces van botontkalking dat toeneemt met de leeftijd wordt namelijk vertraagd. Er zijn aanwijzingen dat hormoontherapie de kans op hart- en vaatziekten vermindert als met deze therapie wordt begonnen kort na (binnen 10 jaar na) de overgang.

Nadelen van hormoontherapie

Een nadeel is dat er weer bloedingen kunnen optreden. Een ander nadeel is dat er een grotere kans is op trombose en embolieën als hormonen gebruikt worden dan wanneer die niet gebruikt worden. De kans verdubbeld ongeveer. Zonder hormonen krijgt ongeveer 1:10.000 (0,01%) vrouwen per jaar te maken met trombose en 1:100.000 (0,001%) met een embolie. Een verdubbeling van deze kans is nog lang geen grote kans. De kans op deze bijwerkingen is ongeveer net zo groot als wanneer hormonen zelf gemaakt worden in een cyclus. In vergelijking: tijdens het gebruik van de orale anticonceptiepil is het risico op trombose 3 tot 5 keer hoger. Omdat vrouwen die roken een grotere kans hebben op trombose is hormoontherapie bij hen risicovoller. Vrouwen die ooit een trombose of embolie gehad hebben kunnen om deze reden beter niet met hormoontherapie starten. Als vrouwen al een hartziekte of vaatziekte hebben, kan hormoontherapie de kans op vaatschade of hartinfarcten doen toenemen. Dit soort problemen komen echter vooral voor bij vrouwen die ouder zijn dan 60 jaar. De kans op hart- en vaatziekten neemt doorgaans niet toe bij vrouwen die korter dan 10 jaar geleden hun menopauze hadden.

Nadelen van hormoontherapie op lange termijn

Veel vrouwen weten dat hormoontherapie de kans op borstkanker doet toenemen. Dat klopt als hormonen langer dan 5 jaar gebruikt worden. Het geldt alleen als een combinatie van hormonen estradiol met progestagenen gebruikt wordt. Alleen estradiol – door vrouwen die geen baarmoeder meer hebben – levert geen hogere kans op borstkanker op.

Kans op borstkanker

De kans op borstkanker neemt licht toe bij langdurig gebruik van hormoontherapie na het 51ste levensjaar, de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen in de overgang komen. De kans op borstkanker is niet verhoogd voor vrouwen die hormonen gebruiken vóór hun 51ste, zij hebben dezelfde kans op deze ziekte als vrouwen die zelf menstrueren. Hoe veel hoger is die kans nu? Als 1.000 vrouwen van 50 jaar gedurende 25 jaar worden gevolgd en gescreend op borstkanker dan worden in die 25 jaar bij 77 vrouwen gemiddeld borstkanker ontdekt. Borstkanker komt in Nederland vaak voor, 1:8 vrouwen krijgt deze ziekte. Een kwart van de borstkankers treedt op bij vrouwen voor het vijftigste levensjaar, 77 van 1000 vrouwen krijgen de ziekte tussen hun 50ste en 75ste, de rest van de vrouwen krijgt borstkanker na het 75ste. Borstkanker kan ook optreden als je 80 of 90 jaar bent. Als deze groep van 1.000 vrouwen nu wordt vergeleken met een groep van 1.000 vrouwen die 5 jaar lang hormoontherapie gebruiken na het 50ste levensjaar, en deze groep wordt tussen 50 en 75 ook gescreend op borstkanker, dan worden in de groep die hormonen kreeg bij ongeveer 79 vrouwen borstkanker gevonden. Er komen dus 2 extra gevallen van borstkanker per 1.000 vrouwen die langdurig hormoontherapie gebruikten.

De Pil en de overgang

Veel vrouwen nemen de pil – de orale anticonceptiepil – langere tijd door, om zo te voorkomen dat zij overgangsklachten krijgen. De pil bestaat uit twee synthetische hormonen, ethinyl-estradiol (EE) en een progestageen, een synthetische variant van het hormoon progesteron. Synthetische hormonen worden door het lichaam veel minder goed afgebroken dan lichaamseigen hormonen. Dat is ook precies de bedoeling van de pil, want alleen zo kan er sprake zijn van anticonceptie. Deze synthetische hormonen bezetten de receptoren voor respectievelijk estradiol en progesteron en zo kunnen overgangsklachten inderdaad voorkomen worden. Echter de hormonen in de pil gaan gepaard met een groter risico op thrombose dan lichaamseigen hormonen en waarschijnlijk ook met een grotere kans op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Ook de kans op borstkanker is zeker niet kleiner dat bij het gebruik van (bio-identieke) overgangshormonen. Volgens recent onderzoek verdrievoudigt de kans op borstkanker zelfs bij gebruik van de pil. Alleen als anticonceptie nog nodig is de pil een slimme keuze na je 50ste. De kans op een zwangerschap na 50 jaar is voor de meeste vrouwen echter zeer klein. De gemiddelde leeftijd waarop de menopauze optreedt is immers 51 jaar en gemiddeld zo’n 4 jaar eerder treden er al geen eisprongen meer op.

Progestagenen of Progesteron

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de nadelen van hormoontherapie in de menopauze vooral toe te schrijven zijn aan de combinatie van estradiol met progestagenen. Dat zijn ook de middelen die gepatenteerd zijn en waar het meeste onderzoek naar gedaan is. Naar bio-identiek progesteron, waar geen patent op rust, is weinig onderzoek gedaan. De combinatie van estradiol met bio-identiek progesteron levert mogelijk geen extra kans op borstkanker op. Er is echter onvoldoende vergelijkend wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de verschillen tussen progestageen en progesteron op lange termijn wat betreft de kans op borstkanker, om daar een zekere uitspraak over te kunnen doen. Er is waarschijnlijk ook een verschil tussen de diverse soorten progestageen. Sommige progestagenen veroorzaken mogelijk een hogere kans op bijwerkingen (MPA en NETA) als andere (Didrogesteron, Drospirenon).

Andere hormonen

Er zijn ook andere stoffen die werken als hormonen, die op zowel de oestrogeenreceptor als op de progesteronreceptor in cellen werken. Deze stoffen worden SERM genoemd, selective estrogene receptor modulator. Lang werd gedacht dat deze middelen veiliger zouden zijn en minder kans zouden geven op borstkanker dan bio-identieke hormonen. Dat laatste is met wetenschappelijk onderzoek helaas niet bevestigd, de kans op borstkanker is ongeveer even groot als bij andere combinaties van synthetische hormonen. Een bekend middel is Tibolon (Livial).

Plaatselijke hormoontherapie

Vrouwen die vooral klachten hebben van vaginale droogte of terugkerende blaasontstekingen zijn gebaat bij een plaatselijke vaginale behandeling met een zeer lage dosis estradiol of het zwakker werkzame eveneens bio-identieke estriol. Omdat de hoeveelheid hormoon die gegeven moet worden zo laag is (er is op jaarbasis evenveel hormoon nodig als er in 1 anticonceptiepil zit), is de combinatie met progesteron niet nodig. Deze vaginale toepassing van een lage hoeveelheid hormoon is onbedenkelijk, ze kan gedurende vele jaren, tientallen jaren zelfs, gecontinueerd worden.

Andere bio-identieke hormonen

Andere bio-identieke hormonen die ook wel kunnen worden voorgeschreven zijn DHEA en Testosteron. DHEA wordt in de VS veel ingenomen als een soort van verjongingshormoon. DHEA is een soort van voorloper hormoon waar in het lichaam progesteron, testosteron en estradiol van gemaakt kan worden. Er is geen goed wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van DHEA op (ernstige) overgangsklachten. Er is weinig onderzoek naar de effecten en veiligheid of lange termijn. Testosteron is een bio-identiek hormoon, mannelijk hormoon, maar vrouwen maken het ook in kleine hoeveelheden. Het is onder andere belangrijk voor de zin in seks. Veel vrouwen lopen aan tegen een verminderde zin in seks na de overgang. Een kleine hoeveelheid testosteron, bijvoorbeeld in crème vorm, kan dan eventueel helpen. Testosteron is ook een van de stoffen die in de nieuwe – nog niet commercieel verkrijgbare – ‘lust’-pil voor vrouwen zit. Echter testosteron in een voor vrouwen geschikte dosis is niet verkrijgbaar in normale Nederlandse apotheken.

In 2013 kwam een zeer belangrijke verklaring uit over hormoontherapie bij overgangsklachten door internationale menopauze-organisaties. Aan deze verklaring werkten onafhankelijke professionals: gynaecologen, andere artsen en wetenschappers. Voor de vertaling van deze verklaring: Global Consensus Statement on Menopausal Hormone Therapy – zie de blog op de site van Vrouwenpoli Boxmeer.

Natuurlijk Spreekuur Overgangsklachten en Hormonen

Samen met gynaecoloog & orthomoleculair arts Barbara Havenith praat Eva van Zeeland over veel voorkomende klachten bij de overgang en de rol van hormonen. Tijdens het Natuurlijk Spreekuur heb je de gelegenheid om vragen te stellen via de chat. Barbara is verbonden aan de Vrouwenpoli in Boxmeer.

Met het Natuurlijk Spreekuur geef ik jou exclusief toegang tot professionals die gespecialiseerd zijn in natuurlijk gezondheid en natuurlijk beter worden. Woensdag 3 december praat ik met Barbara Havenith in een online webinar. Je hoeft er de deur dus niet voor uit!

Een webinar is een live uitzending via internet waarbij je mij kunt zien en horen. Om deel te nemen aan het webinar heb je het volgende nodig;

• Computer, laptop of tablet met internetverbinding
• Geluid (geen microfoon nodig, je hoeft niet terug te praten)

Wanneer je je aanmeldt krijg je een bevestiging dat je mee kunt doen. Vervolgens ontvang je 1 uur voor het begin van het webinar een mailtje met een link, deze link dien je uit te voeren en je zit vanzelf ‘in de uitzending’.

Je kunt je hier gratis aanmelden voor het Natuurlijk Spreekuur >>>

Stel je vraag aan Barbara Havenith

Tijdens het Natuurlijk Spreekuur heb je de gelegenheid om Barbara vragen te stellen en zal Eva vragen voorleggen van Miss Natural leden. Alle vragen zullen, indien gewenst, anoniem beantwoord worden in het webinar om jouw privacy te waarborgen.

Stel hier je vraag aan Barbara Havenith >>>

Zodra je deze uitnodiging hebt ontvangen raad ik je aan om op tijd aanwezig te zijn op woensdag 3 december om 20.00 uur, slechts 200 deelnemers hebben namelijk per Natuurlijk Spreekuur toegang!

Barbara en ik zien je graag op woensdag 3 december!