Spiritueel Daten

Ik vind het belangrijk om mijn tweeling van bijna 6 een gezonde leefstijl aan te leren. Ze zullen ooit wel in de leeftijd komen dat ik compleet geen invloed op hun eetgedrag heb, maar de basis kan denk ik al wel op hele jonge leeftijd gelegd worden en dan hoop ik dat ze straks vanuit zichzelf de motivatie hebben om voor gezond te kiezen.

Natuurlijk brengen kinderen ook een groot deel van hun tijd op kleuterschool, kinderopvang en school door. Deze hebben, naast ouders, daarom ook een verantwoordelijkheid in het aanleren van een gezond voedingspatroon. Door dagelijks, ook op school, gezond te eten en drinken wordt dit een gewoonte! Een gewoonte die ook ten goede komt aan de leerprestaties van de kinderen.

Ik denk alleen dat er nog een wereld te winnen valt aan het ‘op-voeden’ op scholen, vandaar dit artikel met tips. De ene wat praktischer en makkelijker te realiseren dan de ander. Ik hoop hiermee scholen te inspireren ermee aan de slag te gaan.

Formuleer een schoolbeleid

Het bevorderen van gezond gedrag begint eigenlijk bij het overtuigen van de directie van het belang van gezonde voeding op school en het creëren van draagvlak binnen het team, om hier schoolbeleid voor te maken.

Zo wordt het lerarenteam ondersteund in hun rol als ‘op-voeder’. Het is belangrijk dat de directie en ook de leraren gemotiveerd zijn. Hoewel het sinds een paar jaar wettelijk verplicht is voor scholen om gezond gedrag van hun leerlingen te bevorderen, moet het voor leerkrachten vooral een kans zijn om nieuwe kennis en inspiratie op te doen en deze over te kunnen dragen op de volgende generatie. Een voorrecht om te kunnen doen!

Beleid in het schoolplan

Idealiter neemt de school de regels en afspraken over gezond eten en drinken, traktaties, tussendoortjes en een gezond voedingsaanbod tijdens het overblijven op in het schoolbeleid, en stemt deze vooraf af met de ouders zodat er draagvlak is. De school kan het beleid dan communiceren tijdens het intakegesprek met de ouders, de schoolgids, de nieuwsbrief en de website. 

Niet de schijf van vijf

Rondkijkend op internet zie ik dat het grootste gedeelte van de scholen dat ik aantref met een beleid, kiezen voor één dat gebaseerd is op de standaard ‘Schijf van Vijf’ van het Voedingscentrum. Als je dan als school toch goed aan de slag wilt gaan, zou ik daar zeker niet voor kiezen. Kies je er toch voor, dan zou ik het als basis nemen, maar er nog wel een schepje bovenop doen. Om een aantal punten te noemen:

• De schijf van vijf is vooral heel goed voor de voedselindustrie en niet zo zeer voor onze gezondheid. De hoek met groenten en fruit is minimaal. Dat zou anders moeten. De Healty Eating Plate, gepubliceerd door de Harvard School of Health gaat er bijvoorbeeld vanuit dat de helft van het bord gevuld wordt met groenten en fruit. Hoe meer, hoe beter is hun insteek. Een heel andere visie dan het voedingscentrum dus, dat 200 gram groente en 2 stuks fruit aanraadt.
• De schijf van vijf maakt bijvoorbeeld geen onderscheid in verse groenten en fruit of uit uit blik. Terwijl in dit laatste geval veel voedingsstoffen verloren zijn gegaan en andere stoffen zijn toegevoegd die schadelijk zijn voor onze gezondheid.
• Het voedingscentrum heeft het niet over de schadelijkheid van toegevoegde e-nummers en promoot zelfs ook fabriekproducten die additieven, zoals aspartaam bevatten!
• Het Voedingscentrum adviseert om iedere dag behoorlijk wat zuivel te eten en drinken. Er gaan inmiddels aardig wat stemmen op dat een glas melk helemaal niet zo gezond is voor elk. Lees bijvoorbeeld de artikelen van Jenaida over dit onderwerp hier en hier. Het consumeren van zuivelproducten kan onder meer leiden tot spijsverteringsproblemen en allergieën. Voor de inname van calcium hoef je overigens niet te grijpen naar zuivel, want dit kun je ook binnenkrijgen via groenten zoals boerenkool, broccoli of spinazie en er zijn ook genoeg eiwitrijke producten die niet in de ‘zuivel schijf’ van het Voedingscentrum thuis horen.
• Door allerlei invloeden van buitenaf is onze keuken veel gevarieerder geworden dan aardappelen, groente en vlees. De schijf van vijf is wel een beetje meegegaan in de mogelijkheden, maar benut de variëteit echter helemaal niet optimaal. Een gemiste kans!

Maar wat dan wel kiezen? Kort gezegd: zoveel mogelijk natuurlijk, waar Miss Natural voor staat. Zoveel mogelijk biologische, onbewerkte, seizoensgebonden producten, zonder toegevoegde suikers en e-nummers. Echt, authentiek, eerlijk en puur eten!

100% gezond om 10.00 uur

Kies voor de regel: alleen fruit en groente voor het tien uurtje. Ook geen Sultana’s, liga’s of ontbijtkoek. Wist je dat een ‘Snelle Jelle’ maar liefst 7 klontjes suiker bevat? Niet echt bevorderlijk voor de concentratie van de kinderen. En niet alleen zij, ook de docenten kunnen hier behoorlijk last van hebben!

Communiceer deze regel naar ouders en spreek hen erop aan als ze zich hier niet aan houden. Maak het leuk en inspirerend door meteen wat leuke tips te geven in de nieuwsbrief of bijvoorbeeld via een facebookpagina. Je zou ook een poster kunnen maken (eventueel door de kinderen zelf) met wat er gegeten mag worden om 10.00 uur.

Verwerk het thema ‘natuurlijk eten’ in het onderwijsprogramma

Je kunt kinderen tijdens de taal- of rekenlessen natuurlijk meteen wat kennis meegeven over natuurlijk eten door dit aan elkaar te koppelen. Bijvoorbeeld door de kinderen te laten rekenen met fruit of ze een werkstuk te laten maken over hoe een gezonde maaltijd eruit ziet, waar het vandaan komt en waarom het gezond is.

Eten en drinken tijdens uitjes

Als kinderen een schooluitje hebben, wordt de ouders vaak gevraagd om 2 pakjes drinken mee te geven. Waarom niet 1 pakje en daarnaast een flesje water? Of een beker met een verse fruitsap? Of alleen maar water! Uit onderzoek is gebleken dat Nederlandse kinderen maar liefst 0,6 liter frisdrank per dag drinken. Dat is veel te veel en als  school wil je dat toch niet nog eens extra stimuleren. Ook de zogenaamd ‘gezonde’ appelsap dus niet. Deze bevat alleen maar suiker, en niets meer van de gezonde stoffen die in de appel zitten.

De school verzorgt tijdens de uitjes vaak wat lekkers. Bij ons op school is dit vaak zoiets als muffins. Ook hierbij kun je ervoor kiezen om dit te vervangen door iets meer verantwoord, bijvoorbeeld de koekjes van Organix Goodies, Billy’s Farm of zelfgebakken koekjes of cakejes zonder suiker! Deze keuze kun je duidelijk promoten in bijvoorbeeld de nieuwsbrief, bijvoorbeeld met een recept erbij. Goed voor de bewustwording bij ouders!

Water drinken

Sluit drinkwaterfonteinen aan op de waterleiding. Zo kunnen de kinderen water drinken tijdens de pauze. Vul kannen met water en zet ze op tafel. Ze kunnen ook zelf hun drinkbeker of drinkbus vullen bij de kraan, bijvoorbeeld in de klas.

Traktaties

Uit onderzoek blijkt dat momenteel slechts 4% van de traktaties op basisscholen gezond is. Ouders bekijken het vaak vanuit het perspectief van hun eigen kind. Het is hun kind dus die ene keer per jaar kan niet zoveel kwaad. Er zitten alleen toch al gauw zo’n 25 kinderen in een klas en als iedereen zo denkt, wordt het een heel ander verhaal. Dan heb je om de week al wel een  ongezonde traktatie, naast alle andere gelegenheden waarop gesnoept wordt.

Op de school waar mijn kinderen naartoe gaan is snoep officieel als traktatie niet toegestaan. Toch zie ik nog vaak genoeg cakejes, koekjes en snoepjes voorbij komen. Als leerkracht weet je natuurlijk wanneer de kinderen jarig zijn. Het kost misschien wat tijd, maar het loont denk ik wel de ouders er iets meer dan een week van te voren nog eens te wijzen op de regel. Geef regelmatig in de communicatie-uitingen tips en spreek ouders er persoonlijk op aan. Maak foto’s van hoe het wel kan of maak, samen met de kinderen, een traktatieposter.

Lunch als sociaal- en leermoment

Op de school waar mijn kinderen zitten, wordt een continurooster gehanteerd. Dit houdt in dat de kinderen op school lunchen. Zij hebben slechts een half uurtje pauze, waarbij ze in een kwartiertje hun broodtrommeltje leeg moeten eten en dan gaan spelen. Persoonlijk vind ik dit erg kort. Eten is toch een sociaal gebeuren en een belangrijk moment van de dag, waar je de tijd voor moet nemen. Toen mijn tweeling net op school zat kwamen ze in het begin ook geregeld met een halfvol broodtrommeltje naar huis. Het lukte ze gewoonweg niet om het eten binnen de tijd op te hebben. Inmiddels zijn ze daarin ‘getraind’. Waarom niet net tien minuutjes of een kwartiertje langer en dan meteen de gelegenheid aangrijpen om het over gezonde eetgewoontes te hebben, aandacht te besteden aan de eetgewoontes in andere culturen, etc.

Afscheids- of welkomstcadeau

Een leuk afscheidscadeautje die de opvang aan kinderen kunt geven die naar school gaan (of die scholen kunnen geven als welkomstcadeau) is een fruitdoosje voor het ‘tien uurtje’ of een broodtrommeltje met de eigen naam van de leerling, van bijvoorbeeld Simply Colors. De maten medium en large hebben handige verdeelvakken voor fruit, rauwkost en andere gezonde extraatjes!

Kennis over gezonde voeding

Leerkrachten moeten natuurlijk zelf ook weten wat nou eigenlijk gezond is en wat niet. Organiseer daarom minimaal 1 keer per jaar een workshop voor de leerkrachten, verzorgd door een (natuur)voedingsdeskundige. Mocht dit er niet in zitten, dan kun je gelukkig als docent zelf ook veel informatie inwinnen. Een aantal boekentips:

Wie slim wil worden moet lekker eten

Een helder, informatief boekje is ‘Wie slim wil worden moet lekker eten‘ van Kyra de Vreeze. Het boekje geeft goede en uitgebreide achtergrondinformatie over het product zodat je snapt wat gezond is wat niet. Kyra geeft tips hoe je verstandige keuzes maakt binnen de productgroep en wat de alternatieven zijn. Het boekje is heel erg ingesteld op mogelijkheden in plaats van verbieden. En er staan ook lekkere recepten in!

Een pleidooi voor echt eten

Pollan pleit voor een voedingspatroon waarin zoveel mogelijk ‘echt’ (= onbewerkt) voedsel wordt gegeten. De auteur van ‘Een pleidooi voor echt eten‘ analyseert gezondheidsclaims van voorbewerkte voedingsmiddelen en stelt dat een natuurlijk product meer is dan de som van al die voedingsstoffen. Voedsel is ook cultuur, genot, samen delen en over de samenhang van voedselsoorten in een bepaalde kookstijl is ook nog weinig bekend. De industrialisatie van de landbouw en het gebruik van stikstof, kalium en fosfor als mest heeft een negatief effect op de bodempopulatie en de kwaliteit van de gewassen: voedsel bevat nu minder voedingsstoffen.

Daarnaast zijn de boeken ‘100% gifvrij‘ en ‘Natuurlijk en Gezond (op)voeden‘ van Julia Kang, ‘De Voedselzandloper‘ en ‘Wat zit er in mijn eten‘ aanraders!

Wat zou jouw tip aan scholen zijn om gezond eten op school te promoten?